طب(پزشکی) هسته ای اطفال چیست؟

پزشکی هسته ای شاخه ای از تصویر برداری پزشکی است که مقدار کمی از ماده رادیواکتیو برای تشخیص و درمان انواع مختلفی از بیماریها مورد استفاده قرار می گیرد.این بیماریها شامل انواع سرطان ها،بیماری قلبی و سایر آبنرمالیهای مشخص داخل بدن می باشد.

طب هسته ای اطفال مربوط به آزمون های پزشکی هسته ای نوزادان، اطفال و نوجوانان می باشد.

پزشکی هسته ای یا تصویر برداری رادیو نوکلویید یک آزمون  غیر تهاجمی بوده ومعمولاً بی درد است که در تشخیص شرایط بیماری به پزشکان کمک می کند.

دراین نوع اسکن از مواد رادیواکتیو استفاده می شود که به آنها رادیودارو یا مواد نشان دار شده نیز می گویند.

بسته به نوع آزمون پزشکی هسته ای که قرار است برای شما انجام شود رادیو دارو نشاندار شده یا به ورید شما تزریق ،یا بلعیده شده ویا مانند گازاستنشاق می شود و سرانجام این مواد در ارگان یا ناحیه مورد نظر در بدن شما جمع شده واز آنجا به صورت اشعه های گاما، انرژی مربوطه بیرون داده می شود.

این انرژی به وسیله ای به نام گاما کمرا یا اسکنرPET ویا پروب نمایان می شود.

این تجهیزات مرتبط با کامپیوتر بوده وبرای اندازه گیری میزان رادیودارو جذب شده در بدن شما به کار رفته و به وسیله کامپیوتر تصاویر ویا عکس های مخصوص تهیه می شود که با آنها می توان جزییات ساختار و عملکرد ارگان یا بافت مربوطه را نشان داد.

در برخی از مراکز، تصاویر پزشکی هسته ای می تواند با تصویر ام آر ای ویا سی تی اسکن به هم آمیخته شده(همپوشانی) و تولید تصاویر و ویو مخصوص نماید.این ویوها حاصل آمیختگی اطلاعات از دو مطالعه مختلف با هم مرتبط بوده و تفسیری ازیک تصویرارایه می دهند واین به نوبه خود منجر به اطلاعات دقیق تر و تشخیص درست می شود.

علاوه بر این؛ سازندگان در حال حاضر مشغول ساخت دستگاههای SPECT/CT  و PET/CT  هستند که قادر خواهند بود مطالعات تصاویر به طور همزمان در آن واحد انجام شود.

برخی از موارد کاربرد معمول این روش کدامند؟

پزشکان از تصاویر پزشکی هسته ای اطفال برای کمک به تشخیص اختلال مادرزادی و یا اکتسابی دوران طفولیت استفاده می کنند .

این ارزیابی ها شامل دستگاههای مختلف بدن می باشد؛

-      کلیه ها ومثانه

-      استخوان ها

-      کبد وکیسه صفرا

-      دستگاه گوارش(معده ای – روده ای)

-      قلب

-      ریه ها

به طور مثال اسکن پزشکی هسته ای برای موارد زیر کاربرد دارد:

-      انسداد سیستم ادراری به ویژه کلیه

-      برگشت ادرار از مثانه به کلیه

-      ضربه، عفونت و یا سرطان استخوان

-      خون ریزی از دستگاه گوارش

-      تومورها وانتشار سلول های سرطانی در بدن

-      یرقان در نوزاد و اطفال

این دستگاه چگونه کار می کند ؟<\/h1>

در آزمون های معمولی اشعه ایکس؛ با عبور اشعه ایکس از داخل بدن انسان که منبع آن بیرون از آن قرار دارد، تصویر به دست می آید.

در پزشکی هسته ای از ماده کنتراست به نام مواد رادیواکتیو که رادیودارو یا دارو نشاندار شده نیز نامیده می شوند به صورت تزریق داخل وریدی یا بلع و یا استنشاقی استفاده می شوند.این مواد رادیواکتیو در بدن یا نواحی مورد نظر از بدن جمع شده و انرژی آن به صورت اشعه های گاما بیرون داده می شود.

گاما کمرا یااسکنر PET یا پروب این انرژی را نمایان کرده و به کمک کامپیوتر، جزییات ساختاری وعملکردی بافت یا ارگان مربوطه داخل بدن را به صورت تصویر ارایه می کند.

در برخی از مراکز، تصاویر پزشکی هسته ای می تواند با تصویر ام آر ای ویا سی تی اسکن به هم آمیخته شده(همپوشانی) و تولید تصاویر مخصوص نماید (تصاویر منطبق روی هم)

این ویوها حاصل آمیختگی اطلاعات از دو مطالعه مختلف، با هم مرتبط بوده و تفسیری ازیک تصویرارایه می دهند واین به نوبه خود منجر به اطلاعات دقیق تر و تشخیص درست می شود.

این تجهیزات شبیه چیستند؟

بیشتر پروسیجرهای پزشکی هسته ای با استفاده از گاما کمرا انجام می شوند.

گاما کمرا، دوربین مخصوصی است که با فلز پوشانده شده و قابلیت آشکارسازی تشعشع و گرفتن تصاویر از زوایای مختلف را دارد.

گاما کمرا از بالای یا زیر تخت آزمون آویزان می باشد.اغلب گاما کمراها به صورت دوتایی بوده که یکی از آنها در بالا ویکی دیگر در زیر تخت واقع شده است.همچنین گاما کمرا می تواند در داخل اسکنری دونات شکل مشابه اسکنر سی تی اسکن جا بگیرد.

در برخی از مراکز تصویر برداری گاما کمرا زیر تخت آزمون و بیرون از دید چشم واقع شده است.

یک کامپیوترنیز در تهیه تصاویر از اطلاعات خام به دست آمده از اسکنر یا کمرا به این سیستم کمک می کند.

پروب(وسیله دستی کوچک شبیه میکروفون) نیز برای آشکار سازی و اندازه گیری مقدار رادیودارو در ناحیه مورد نظر به کار می روند.

این روش چگونه انجام می شود؟

تصویربرداری پزشکی هسته ای معمولاً بر روی بیماران سرپایی انجام می شود، اما اغلب می توان روی بیماران بستری نیز انجام داد.

بسته به نوع آزمون پزشکی هسته ای، مشخص خواهد شد از چه راهی رادیو دارو به فرزند شما تجویز خواهد شد؛

-      داخل وریدی: سوزن کوچکی برای تزریق رادیودارو به کار می رود.البته بلافاصله سوزن از دست خارج خواهد شد،فقط گاهاً لازم است در طول آزمون سوزن در همان ناحیه باقی بماند.

-      خوراکی: در برخی از آزمون ها لازم است رادیودارو از طریق دهان مصرف شود مانند آزمون رفلاکس مری – معده

-      استنشاقی:  برخی مواقع رادیودارو از راه استنشاقی از طریق ماسک استفاده می شود مانند اسکن هسته ای از ریه

-      مثانه: برخی از آزمون ها نیاز به جایگذاری کاتتر در مثانه وجود دارد مانند مطالعه رفلاکس مثانه

 

درمدت زمان چند ثانیه تا چند روز، رادیودارو در ناحیه مورد نظر جمع می شود و به دنبال آن تصویر برداری (بلافاصله،چند ساعت بعد و یا حتی چند روز بعد از رسیدن رادیودارو به عضو مورد نظر) انجام می شود.

زمان تصویر برداری، کودک شما روی تخت دراز می کشد.سپس گاما کمرا چندین تصویر از کودک شما می گیرد.ممکن است گاما کمرا اطراف بیمار بچرخد ویا از کودک شما درخواست شود که پوزیشن خود را تغییر دهد در حالی که گاما کمرا ثابت می ماند.زمان تصویر برداری باید کودک شما بی حرکت بماند.زمان واقعی اسکن هسته ای از 20 دقیقه تا چند ساعت متغیر می باشد.

درآزمون هایی که وقت گیر تر می باشند لازم است که به کودک شما آرام بخش تزریق شود.

قبل از انجام آزمون به شما آموزش های لازم و اطلاعات ضروری راجع به داروی آرام بخش به شما داده می شود.

در طول آزمون والدین مجازند درهمان اتاق بمانند مگر اینکه مادر کودک باردار باشد.زمانی که آزمون تمام شد،از کودک شما تقاضا می شود تا کنترل تصاویر به وسیله پزشک منتظر بماندچرا که احتمال تصویر برداری اضافی وجود دارد.

من درطول آزمون وبعد از آن چه چیزی را تجربه می کنم؟

بیشتر روشهای پزشکی هسته ای بی درد هستند و به ندرت باعث ناراحتی زیاد ویا عوارض جانبی می شوند.

اگر داروی نشاندار به صورت تزریق داخل وریدی باشد، کودک شما کمی احساس درد موقع تعبیه سوزن به داخل وریدبازو کرده ویا مقداری احساس سردی در آن ناحیه پیدا می کند.

موقع بلع رادیودارو مقداری احساس بی مزه گی و موقع استنشاق رادیودارو به میزان کمی احساس دشواری در تنفس پیدا می کند.

تعبیه سوند به داخل مثانه، به طور موقت باعث ناراحتی کودک شما می شود.

خیلی مهم است که کودک شما هنگام تصویربرداری بی حرکت بماند.اگر چه پزشکی هسته ای به نوبه خود آزمونی بی درد است ولی مواردی چون؛ بی حرکت ماندن ویا ثابت بودن در یک پوزیشن مخصوص در طول مدت تصویربرداری،ممکن است باعث ناراحتی اطفال شوند.والدین باید کودک خود را به منظور آرام و ثابت ماندن موقع تصویر برداری تشویق نمایند.

وسایل راحتی و آسایش کودک شامل؛ پستانک،پتو،کتاب و تلویزیون(برنامه کودک) می بایددر اتاق تصویر برداری موجود باشند.

کودک شما می تواند بعد از انجام پزشکی هسته ای به فعالیت های روزانه خود برگردد مگر اینکه پزشک توصیه دیگری کرده باشد.در صورتی دارو آرام بخش برای کودک شما تجویز شده باشد

قبل از ترک مرکز، آموزش های تخصصی به شما داده می شود.

طبق پروسه طبیعی( تجزیه رادیواکتیو)،مقداری کمی از داروی نشاندار شده که به کودک شما تزریق شده است در طول زمان، رادیواکتیویته خود را از دست می دهد.

بیشتررادیوداروها از طریق ادرار ومدفوع در طی دفعات متعدد به فاصله 24 ساعت اول آزمون دفع خواهند شد.

کودک شما باید مقدار فراوانی آب بنوشد که این کار به دفع مواد رادیواکتیو به بیرون از بدن شما کمک می کند واین کار توسط پرسنل مرکز به شما داده می شود.

من چگونه کودک خود را برای این آزمون آماده کنم؟

شما باید به کودکتان اطمینان دهید که در طول آزمون دراتاق در کنار آن خواهید ماند.در صورتی که کودک شما بزرگتر است باید به ایشان نحوه انجام آزمون توضیح داده شود.برخی از آزمون های پزشکی هسته ای اطفال مستلزم تزریق رادیودارو به ورید ناحیه دست می باشد.

اطفال باید در طول آزمون لباس راحت و نسبتاً گشاد بپوشند یا اینکه گان مخصوص بیمار داده می شود.

-      مصرف داروهای کودک خود را که شامل مواردی چون ویتامین ها و ترکیبات گیاهی می باشد، باید به پزشک ویا تکنولوژیست اطلاع دهید.

شما همچنین هرگونه سابقه حساسیت وسایر بیماریهایی که اخیرا به کودک شمابه آنها مبتلا شده است و یا سایر شرایطی پزشکی پیش آمده را به تیم پزشکی اطلاع دهید.

-      جواهر آلات و سایر وسایل فلزی، در حد امکان قبل از انجام آزمون در منزل ویا در مرکز از بدن کودک خارج گردند، زیرا باعث دخالت یا مزاحمت در تصویر برداری می شوند.

بسته به نوع آزمون هسته ای که قرار است برای کودک شما انجام شود،آموزش های لازم در این باره به شما داده می شود که قبل از انجام آزمون چی بخورد ویا بنوشد مخصوصاً در مواردی که قرار است به کودک شما آرام بخش داده شود.

چه کسی نتیجه را تفسیر می کند ومن چگونه به آن می توانم دسترسی داشته باشم؟

رادیولوژیستی که برای پزشکی هسته ای دوره دیده است تصاویر را گزارش کرده و آن را به پزشک بالینی شما ارجاع می دهد.

مزایای مربوط به این آزمون در مقابل خطرات کدامند؟

مزایا:

-      اطلاعات به دست آمده از آزمونهای پزشکی بی نظیر واغلب به وسیله روشهای دیگر تصویر برداری امکان پذیر نیست.

در بیماریهای زیادی اسکنهای پزشکی هسته ای بیشترین اطلاعات مورد نیاز را فراهم آورده تا تشخیص و تخمین و ارزیابی درمان مناسب آن به دست آید

-      چون مقدار رادیودارو تجویز شده  کم است،روش های تشخیصی پزشکی هسته ای دارای تشعشع پایینی بوده ودر آزمونهای تشخیصی قابل قبول هستند.بنابراین ریسک تشعشع آن در مقایسه با منافع بالقوه آن خیلی پایین می باشد.

-      پروسیجرهای(روشهای) پزشکی هسته ای به مدت پنج دهه است که مورد استفاده قرار می گیرند  و هیچگونه عوارض دراز مدت شناخته شده ای ناشی از دوز تابش کم این روش به دست نیامده است.

معایب:

-      واکنش های حساسیتی به رادیوداروها ممکن است اتفاق بیافتد ولی خیلی نادر بوده وخفیف می باشند.با وجود این شما باید هرگونه سابقه آلرژی ویا سایر مشکلاتی که در طی آزمون های قبلی برای شما اتفاق افتاده است ،را به پرسنل پزشکی هسته ای اطلاع دهید.

محدودیت های آزمون های پزشکی هسته ای کدامند؟

روش های پزشکی هسته ای وقت گیر می باشند.جمع شدن مواد نشاندار شده در قسمت های مورد نظر بدن، ممکن است ساعتها ویا روزها طول بکشد وتصویر برداری از آنها چندی به طول بیانجامد.گرچه اخیراً با تجهیزات جدید زمان انجام پروسیجر تا حد زیادی کاهش یافته است.

لازم است زمان ارجاع شما به مرکز و طول مدت آن به شما اطلاع داده شود تا در جریان آن قرار بگیرید.

وضوح ساختار بدن توسط پزشکی ممکن است به خوبی سایر متد های تصویر برداری مانند سی تی اسکن یا ام آر آی نباشد،گرچه اسکن های پزشکی هسته ای حساس تر از سایر روشهای تصویر برداری در برخی از موارد بیماری هستند.

 اطلاعات عملکردی به دست آمده از آزمونهای پزشکی هسته ای اغلب غیر قابل حصور به وسیله سایر تکنیک های تصویر برداری می باشند.